Χάσμα γενεών

Παππούς, γονιός, παιδί… Οι γενιές προχωράνε. Ο καθένας ζει με το δικό του ξεχωριστό τρόπο τις εμπειρίες, γνώσεις και καταστάσεις. Όπως οι εποχές αλλάζουν, έτσι αλλάζουν και οι άνθρωποι, ο βίος τους, οι ανάγκες τους. Ζώντας ως νέος στη σημερινή εποχή σου δίνεται η αίσθηση πως έτυχες στα χρόνια των πολύ μεγάλων αλλαγών! Κι αν το καλοσκεφτείς ισχύει, εφόσον είναι πολύ μεγαλύτερες οι αποστάσεις που συναντάς σήμερα μεταξύ γονιών και παιδιών, από εκείνες που συναντούσες σε παλιότερες δεκαετίες.

Τι μπορεί να φταίει σε αυτό? Μάλλον το ότι σήμερα όλα τρέχουν πολύ πιο γρήγορα… κι όταν λέμε όλα, ΟΛΑ. Από τις προσωπικές μας ανάγκες, τα οικονομικά δεδομένα, τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, το ότι απλά θέλουμε να ζήσουμε τα πάντα όσο πιο γρήγορα μπορούμε, να αναζητήσουμε όσα μας λείπουν και να μη μείνουμε στάσιμοι. Και όχι βέβαια πως πρέπει να μην αναζητούμε το καλύτερο, αντίθετα, τι πιο σοφό από έναν άνθρωπο που προσπαθεί να εξελίσσεται διαρκώς, μόνο που πλέον τα γεγονότα τρέχουν πιο γρήγορα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Λες και μας τελειώνει το οξυγόνο, και προσπαθούμε να σώσουμε όσα προλάβουμε. Είναι κάτι που το βλέπεις ακόμα και στα μικρά παιδιά, δε μπορούν να χαρούν την ηλικία τους! Είναι τα πιο ξέγνοιαστα χρόνια τους, τα πιο ανέμελα, οι στιγμές που μπορούν να παίξουν, να μάθουν πράγματα, να ηρεμήσουν και να απολαύσουν την αθωότητα αυτή, αλλά βιάζονται να μεγαλώσουν, να διακριθούν, να ζήσουν έρωτες, να αποκτήσουν δύναμη και χρήματα! Όλα όσα δεν είναι η ώρα τους να νοιαστούν, όλα όσα δεν είναι ακόμα προορισμένοι να παλέψουν… κι έτσι σταδιακά η παιδική αυτή ηλικία μπορεί να χαθεί, μαζί με όλα τα όμορφα πράγματα που πρέπει να ζήσουν τώρα και θα νοσταλγούν μεγαλύτεροι.

Ο μικρός συνήθως προσπαθεί να δείξει μεγαλύτερος απ’ ότι είναι, να φανεί ‘’ανώτερος’’, ‘’καλύτερος’’, ‘’ισχυρότερος’’. Μπορεί να μην απολαμβάνει το σήμερα, να ζει για το αύριο, γιατί αυτό προφανώς του δείχνουν οι μεγαλύτεροι με τη στάση τους, μια και μπορούν να ελέγξουν τη ζωή του ακριβώς μόνο και μόνο επειδή είναι μεγαλύτεροι. Όταν είσαι παιδί δε μπορείς να ζυγίσεις κάποια πράγματα, δεν έχεις ακόμα την ωριμότητα να σκεφτείς, να πάρεις αυτόνομες αποφάσεις, κοινώς η μόνη σου πραγματικότητα είναι η σιγουριά που πλανιέται στις οντότητες που σε περιβάλλουν. Η δικιά τους καθοδήγηση και αντιμετώπιση για κάθε τι γύρω σου γίνεται αυτομάτως στο μυαλό σου το κέντρο βαρύτητας των αναγκών σου. Αν είναι λοιπόν ο οικογενειακός και κοινωνικός περίγυρος  να σου περνάει κάποια μηνύματα ως προς τις κινήσεις σου, μακάρι αυτά να είναι συνειδητοποιημένα και μελετημένα ώστε να σε ευνοήσουν τελικά. 

Μια ατάκα που θυμάμαι να άκουγα πολύ στα παιδικά μου χρόνια από  μεγαλύτερες γενιές, όταν έλεγα το πόσο με κουράζει και με βασανίζει το σχολείο είναι το ‘’αυτά τα χρόνια εμείς τα νοσταλγούμε, θα μεγαλώσεις και θα παρακαλάς να γύριζες πίσω να τα ξαναζήσεις’’. Σήμερα μετά από πολλά χρόνια  που το σχολείο αποτελεί μακρινό παρελθόν, αν με ρωτάς αν είχαν δίκιο τότε που μου το έλεγαν θα σου πω ναι και όχι! Γιατί? Ναι, γιατί σε εκείνες τις ηλικίες ήσουν πραγματικά ξέγνοιαστος απλά δεν το ήξερες, δεν το εκτιμούσες, δεν γνώριζες πως μεγαλώνοντας, τα άγχη και οι ευθύνες αυξάνονται κατακόρυφα. Όχι, γιατί η καθημερινότητα σου τότε ήταν ένα μαρτύριο, όλη μέρα σχολείο, μετά φροντιστήριο, διάβασμα και εργασίες, κοινώς προσωπική ζωή και ελεύθερος χρόνος μηδέν.  Ως συμπέρασμα λοιπόν δε θα πω ότι μου λείπει το σχολείο φυσικά, αλλά η τότε παιδική ανεμελιά!

Και βέβαια δε θα μπορούσε αυτή η απάντηση να είναι η ίδια από έναν παππού, ένα γονιό και ένα παιδί, γιατί πολύ απλά ο καθένας έζησε αλλιώς αυτήν την ηλικία… με άλλα χόμπι, άλλες δραστηριότητες, άλλο κοινωνικό περιβάλλον. Γιατί ο παππούς ως παιδί μπορεί να περνούσε την υπόλοιπη μέρα του με συγγενείς, τραγούδια και ποιήματα, ενώ το σημερινό παιδί μπορεί να είναι καθηλωμένο σε έναν υπολογιστή, σε ένα παιχνίδι, και τα άγχη του να αφορούν το τι βάψιμο θα κάνει την επόμενη μέρα, ποιο ρούχο θα φορέσει για να είναι cool.

Απλά καθημερινά γεγονότα που ίσως προσπερνάμε, αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς βιώνουμε την κάθε ηλικία στην εποχή μας. Οι προτεραιότητες αλλάζουν, κάτι που παλιότερα δεν ένοιαζε το ευρύτερο περιβάλλον πλέον το νοιάζει. Και αυτό βέβαια ισχύει και αντίστροφα, κάτι που τότε ήταν σημαντικό στη σκέψη των ανθρώπων, σήμερα αφήνει τις αντίστοιχες ηλικίες παγερά αδιάφορες.

Ένα παράδειγμα? Η σεξουαλική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ο παππούς στην εποχή του ως νέος είχε άλλες αντιλήψεις  που αποκλίνουν πολύ από τις σύγχρονες. Το να κάνεις έρωτα πριν το γάμο στην τότε εποχή θεωρούνταν κάτι απαράδεκτο και ανήθικο. Αυτό βέβαια ως αποτέλεσμα της τότε πιο συντηρητικής κοινωνίας, αλλά και απόρροια της εκκλησιαστικής προπαγάνδας περί αμαρτίας. Με τον καιρό οι εποχές άλλαξαν, οι άνθρωποι προόδευσαν και μορφώθηκαν περισσότερο από τις παλιότερες γενιές, και πλέον το να κάνεις κάτι τέτοιο δεν θεωρείται κατακριτέο, αλλά το πιο normal πράγμα, σε σημείο μάλιστα ώστε το αντίθετο από αυτό να φαίνεται αδιανόητο! Έτσι και πολλά άλλα πράγματα που τώρα συμβαίνουν στη νέα εποχή, δεν συνέβαιναν καν παλιότερα, και είναι αλήθεια τόσο δύσκολο για κάποιον γονιό, πόσο μάλλον για κάποιον ηλικιωμένο να τα καταλάβει, να τα αποδεχτεί, γιατί πολύ απλά τα έμαθε αλλιώς!

Μια λάθος κοινωνική προσέγγιση είναι εμφανής, όπως είναι και εγωιστικό να μη δέχεσαι την διαφορετικότητα, την αλλαγή… οι άνθρωποι είναι τόσο εγωιστές που συχνά λένε εγώ έτσι έμαθα να ζω, έτσι πρέπει να ζήσει και το παιδί μου! Άκου εκεί πρέπει, γιατί πρέπει δηλαδή, επειδή αυτό υποδείκνυε η εποχή σου? Αν δηλαδή στα χρόνια σου δεν υπήρχε το πανεπιστήμιο και τώρα υπάρχει πρέπει να καταδικάσεις το παιδί σου στην αμάθεια? Είναι σαν να υποστηρίζεις πως αν κάποτε δεν υπήρχε παρά μόνο η φωτιά πρέπει πλέον να ζήσεις χωρίς τον ηλεκτρισμό, ή αν μεγάλωσες δυστυχώς σε κατοχή πρέπει σήμερα να μη ζήσεις ελεύθερος! Είναι τόσο απλό να βιώσεις κάτι καινούριο ως νέος, και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο να το αποδεχτείς αν είσαι μεγαλύτερος. Το πραγματικά σοφό για κάποιον που ανήκει σε μεγαλύτερη γενιά δεν είναι να σκεφτεί πως ‘’άμα δεν έχω πρόβλημα με κάτι διαφορετικό είμαι σωστός’’, αλλά πως ‘’κάποια πράγματα που εγώ έμαθα με έναν άλφα τρόπο ίσως γίνονται και με περισσότερους απλά εγώ δεν τους γνώριζα ως τώρα’’.

Θυμάμαι περιστατικά από την παιδική έως την τωρινή μου ηλικία που δείχνουν το μεγάλο χάσμα γενεών και γελάω. Θυμάμαι να αποκτώ το πρώτο μου κινητό, και η γιαγιά μου να λέει αυτά είναι πράγματα του διαβόλου, μην τα χρησιμοποιείς! Θυμάμαι φίλους μου να θέλουν να πάνε σε ροκ συναυλίες ως μαθητές και οι γονείς τους να μην τους το επιτρέπουν με τη δικαιολογία πως σε αυτά τα μέρη σε ποτίζουν ναρκωτικά και σε παρασύρουν σε αλητείες! Πρόσφατα άκουσα έναν παππού να λέει πως τα παλιότερα χρόνια το να οδηγείς αυτοκίνητο ήταν κάτι λογικό μόνο αν είσαι άνδρας, και πως οι πρώτες γυναίκες που το τόλμησαν θεωρούνταν εξώλης και προώλης για την εποχή τους… Αστεία σου φαίνονται όλα αυτά σήμερα, γιατί τα έχεις ξεπεράσει, όταν τα βιώνεις όμως με κάθε σοβαρότητα στο τότε, σαφώς και σε εκνευρίζουν και σε επηρεάζουν.

Μια γυναίκα που θέλει να ζήσει μόνη της χωρίς να είναι παντρεμένη, μπορεί να είναι  ανεπίτρεπτο γεγονός για τους παλιομοδίτες παππούδες της, ένας άντρας που είναι ομοφυλόφιλος μπορεί να αποτελέσει σοκ για τους γονείς του, ένα ζευγάρι που υιοθετεί παιδί διαφορετικής εθνικότητας και χρώματος μπορεί να σχολιαστεί αρνητικά από την οικογένειά του… Και φυσικά όλα αυτά τα  περιστατικά και διάφορα άλλα κάθε φύσεως, μόνο ντροπή και λύπη δεν πρέπει να δημιουργούν, όμως ο πρόγονος που πιθανόν δεν τα θεωρεί σωστά, ίσως να έρθει σε σύγκρουση με τον απόγονο, και να δημιουργηθούν εμπόδια στη σχέση και στην επικοινωνία τους. Επειδή έμαθαν να βλέπουν με διαφορετικά μάτια, επειδή η κατανόηση και ο σεβασμός δεν είναι δεδομένα για όλους. Μπορεί να έμαθες αλλιώς τη ζωή, όμως η αναζήτηση και το ανοιχτό μυαλό σε κάνουν να δεις παραπέρα και να αποδεχτείς το διαφορετικό της επόμενης ή της προηγούμενης γενιάς.

Ένα παιδί δύσκολα  μπορεί καταλάβει τον τρόπο σκέψης ενός μεγάλου, και το αντίθετο, αυτό δε σημαίνει πως πρέπει ο ένας να ζήσει αναγκαστικά με τα θέλω και τα πρέπει του άλλου και να μην ακολουθήσει τις δικές του επιλογές. Ο καθένας αναπτύσσεται και είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Όσο κι αν κάποια ερεθίσματα ίσως περνάνε από γενιά σε γενιά, μπορείς πάντα να αναζητήσεις μόνος σου τι συμβαίνει γύρω σου και τι είναι σωστό για σένα, και να ζήσεις με αυτό. Αν όλοι ανάμεσα στις γενιές σέβονταν τις επιλογές του άλλου χωρίς επεμβάσεις και κακόβουλη κριτική, η συνύπαρξή τους θα ήταν πραγματικά εφικτή, με κοινό παρονομαστή την αγάπη μεταξύ τους. Μόνο αυτό θα ήταν αρκετό…

Γράφει ο Ντέμης Νικολαϊδης